Солтүстік Каспий жобасы бойынша қысқаша ақпарат

Солтүстік Каспий жобасы бойынша өнімді бөлу туралы келісімге (СРПСК) Қазақстан Республикасымен және халықаралық консорциуммен 1997 жылғы қарашада қол қойылды. 1998 жылы ауданы 5 600  шаршы километр СРПСК учаскесінде көмірсутектерді барлау басталды.

СРПСК шеңберінде келесі кен орындары ашылды: 2000 жылы – Қашаған кен орны, 2002 жылы – Қаламқас теңіз, 2003 жылы – Ақтоты, 2003 жылы - Қайраң, 2003 жылы – Оңтүстік Батыс Қашаған.

«Норт Каспиан Оперейтинг Компани» (НКОК) компаниясы құрамында жеті мұнайгаз компаниясы бар консорциум атынан жобадағы өзінің тиісті қатысу үлесімен Жоба операторы ретінде әрекет етеді:

• “ҚазМұнайГаз” ҰК» АҚ (ҚМГ Қашаған Б.В.) -16,88%;
• ENI S.p.A. (Agip Caspian Sea B.V.) – 16,81%;
• Exxon Mobil Corporation (ExxonMobil Kazakhstan Inc.) - 16,81%;
• Royal Dutch Shell plc. (Shell Kazakhstan Development B.V.) - 16,81%;
• Total S.A. (Total E&P Kazakhstan) - 16,81%;
• CNPC (CNPC Kazakhstan B.V.) - 8,33%;
• INPEX Corporation (INPEX North Caspian Sea) - 7,56%.

Қашаған кен орны

Қашаған кен орны Каспий теңізінің солтүстік бөлігінде Қазақстан Республикасының аумақтық суларында орналасқан және шамамен 75 км х 45 км аумақты алып жатыр. Кен орнындағы мұнайдың геологиялық қоры шамамен 4,5 миллиард тонна деп бағаланып отыр. Каспий теңізінің солтүстік бөлігінің қатал теңіз жағдайларында Қашаған кен орнын игеру логистикалық тұрғыдан техникалық қиындықтар мен күрделіліктің бірегей жиынтығын білдіреді.

Еңбек қауіпсіздігі, жобалау, логистика және қоршаған ортаны қорғау саласындағы қиындықтар бұл жобаны – теңізде мұнай өндірудің Қазақстандағы ең алғашқы ірі масштабты жобасын іске асыру – қазіргі уақытта әлемде іске асырылып жатқан аса ірі әрі аса күрделі өндірістік жобалардың бірі болып табылады.

ҚР Энергетика министрлігі атынан өкілетті орган функциясын «PSA» ЖШС (www.psa.kz) жүзеге асырады.

Жалпы ақпарат

Жобаның лизенциялық учаскесі Атырау облысында орналасқан және Теңіз және Королев кен орнын қамтиды.

1979 жылы ашылған Теңіз кен орны өлшемі 19 х 21 км, әлемдегі ірі кен орындарының бірі болып табылады. Королев кен орны 1984 жылы ашылды және Теңіз кен орнынан солтүстік-шығысқа қарай 10 км орналасқан.

Қазақстан Республикасы мен  «Шеврон» компаниясы арасында 1993 жылы 2 сәуірде «Теңізшевройл» ЖШС (ТШО) жобасы бойынша келісімге қол қойылды. Көмірсутектерін барлауға және өндіруге арналған лицензия 40 жыл мерзімімен ТШО берілді.

«ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ (20%), «Шеврон» (50%), «ЭксонМобил» (25%), «ЛукАрко» (5%) компаниялары ТШО қатысушылары болып табылады.

ТШО қызметінің негізгі түрлері көмірсутегі шикізатын геологиялық барлау, өндіру және өткізу болып табылады.

ТШО өнімдері

Теңіз кен орнында мұнай-газ өңдеуші қуаттар екі зауыттан тұрады:

- өнімділігі тәулігіне 40 000 тоннаға жуық Кешенді технологиялық желілер (КТЖ),

- Мұнай өнімділігі тәулігіне 42 000 тонна Екінші ұрпақ зауыты (ЕҰЗ).

ТШО мұнайын тасымалдаудың негізгі экспорттық бағдары Каспий құбыр консорциумы (КҚК) болып табылады.

ТШО Республика ішінде де, одан тыс жерлерде де пайдалану үшін сапасы жоғары өнімдердің төрт түрін шығарады. Бұлар: шикі мұнай, ұйытылған көмірсутекті газ (СКГ), күкірт және құрғатылған құрғақ газ.

ТШО жаңа жобалары

ТШО технологияларды жетілдірумен және қоршаған ортаға әсер ету деңгейін бір мезгілде азайтумен кәсіпорынның қуатын біртіндеп арттырумен қарқынды түрде жұмыс істеуде.

2016 жылғы 5 шілдеде өндірісті одан әрі дамыту бойынша жұмыстар шеңберінде ТШО серіктестері Сағалық қысымды басқару жобасын/Болашақ кеңейту жобасын (СҚБЖ/БКЖ) қаржыландыру туралы түпкілікті шешім қабылдады, оның шеңберінде көптеген жұмыс орындары құрылды және қазақстандық тауарлар мен қызметтердің айтарлықтай көлемі тартылды.

БКЖ шеңберінде жылына 12 млн. тонна көлемде мұнайды өңдеу бойынша жаңа зауыт және қуаты жылына 9,4 млрд. м3 газ айдау объектілерін салу кіреді.

СҚБЖ іске асыру ұңғымалық өнімді жинаудың жаңа жүйесін, инфрақұрылымдық және қосымша объектілерді және қысымды арттыру жүйесінің объектілерін салуды көздейді, ол КТЛ және ЗВП  жұмыс істеп тұрған зауыттарының мұнай өңдеуінің ағымдағы деңгейін қолдауға мүмкіндік береді.

СҚБЖ/БКЖ пайдалануға енгізу 2022 жылға жоспарланып отыр.

Батыс Қазақстан облысында орналасқан Қарашығанақ мұнай-газ конденсатты кен орны әлемдегі ең ірі мұнай-газ конденсатты кен орындарының бірі болып табылады және 1,2 миллиард тоннадан астам сұйық көмірсутектерінің және 1,3 триллион текше метрден астам газының  бастапқы босалқы қорлары бар кен орны болып табылады.

Кен орны 1979 жылы ашылды, кен орнын игеру 1984 жылы басталды.

Қарашығанақ жобасы Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Шетелдік компаниялар альянсы арасында жасалған Өнімді бөлу туралы түпкілікті келісім (ӨБТК) шеңберінде іске асырылады.

Мердігерлік компаниялар арасында үлестік қатысуды бөлу мынадай: Шелл (29,25%), Аджип (29,25%), Шеврон (18%), Лукойл (13,5%) және ҚМГ (10%).

Шелл және Аджип жобаның бірыңғай операторы болып табылады.

ӨБТК:

• 1997 жылғы 18 қарашада қол қойылды
• 1998 жылғы 27 қаңтарда күшіне енді.
• Келісімнің мерзімі – 40 жыл

Қарашығанақ кен орнында өндірістік-шаруашылық қызметті жүзеге асыру үшін жобаның қатысушылары «Қарашығанақ Петролиум Оперейтинг Б.В.» (КПО Б.В.) компаниясын құрды.

Қазіргі уақытта Қарашығанақ жобаcында Өкілетті органның функцияларын «PSA» ЖШС жүзеге асырады.

Кен орындары құрамында жоғары парафинді (29% дейін) және асфальтенді-шайырлы компоненттерді (20% дейін) көрсететін,  қатудың ең жоғары температурасын ескертетін (+32С) мұнайдың күрделі геологиялық құрылысымен және бірегей қасиеттерімен сипатталады.

Кен орындарының қорлары  мұнайдың болжалды қорлары қосылған жалпы расталған қорлардың шамамен 75% құрайды және мынадай кен орындарын қамтиды:

    Узень кен орны (мұнай және газ)

    Қарамандыбас кен орны (мұнай және газ)

    Оңтүстік Жетібай кен орны (газ және газ конденсаты)

    Батыс Теңге кен орны (газ және газ  конденсаты)

    Ақтас кен орны (газ және газ конденсаты)

    Тасболат кен орны (газ және газ конденсаты)  Шығыс Узень (газ)

Ақшабұлақ құрылысы 1987 жылы ашылды, алғашқы сынақтар 1989 жылы жүргізілді. Ол «Құмкөл» жұмыс істеп тұрған ірі мұнай кен орнынан оңтүстікке қарай 60 км орналасқан.

Бұл қорлар және өндіру көлемдері бойынша ең ірі мұнай кен орнының 251 ш.км алаңы бар.

Кен орнында мұнай өндіру 1996 жылдың қазанында басталды. Тауарлық мұнай «ҚазГерМұнайға» тиесілі «Құмкөл» кен орнына дейін ұзындығы 57 км құбыр арқылы экспортқа түседі.

Ембі ауданындағы мұнай кен орындары шөлейт, нашар сортаңдаған жерлердегі үлкен кеңістікке сирек орналасқан. Бұл жерде мұнаймен бірге ілеспе газ өндіріледі.

Ембі азкүкіртті мұнайының жоғары технологиялық қасиеттері, әсіресе, осы мұнайдан бағалы жағармайлары бар.

«Ембімұнайгаз» АҚ балансында - 45 кен орны, 33 кен орны өндірілуде. Консервацияда – 9 кен орны, игерілуде – 3 кен орны.

ЕМГ пайдаланылатын кен орындарынан төменде берілген сегіз кен орны өндіру қорлары мен көлемдері жоспарында ең ірілері болып табылады:

• Кенбай (Шығыс Модабек /Солтүстік Қотыртас)
• С.Нұржанов
• Оңтүстік-Батыс Қамысты
• Батыс Прорва
• Забурын
• Шығыс Мақат
• Жаңаталап
• Оңтүстік-Шығыс Қамысты

ЕМГ пайдаланылатын 37 кен орны Компания мұнайының жалпы расталған және болжалды қорларының шамамен 25%-ын қамтиды.

«Н» учаскесі Каспий теңізінің қазақстандық секторының оңтүстік бөлігінде орналасқан және жалпы ауданы 7625 шаршы км-ді алып жатыр, ал солтүстік-шығыс шекарасы Маңғыстау облысының аумағына жанасады, учаскенің орталығынан жағалауға дейінгі ең жақын қашықтық 75 км-ді құрайды.

Учаске шектеріндегі теңіздің тереңдігі 0 метрден 340 метрге дейін өзгереді. Теңіздің ең терең бөлігі учаскенің оңтүстік-шығыс бөлігінде орналасқан. Нұрсұлтан құрылымының жинақтық бөлігінде судың тереңдігі 29 м тең. Ұлутасты теңізде – 47 м.

Қарастырылып отырған учаскенің шектерінде борлы және юрско-триасты кешендердегі шөгінділер перспективті болып табылады.

2008-2010 жылдары 7316 қума км көлемінде 2Д сейсмикалық барлау жұмыстары жүргізілді, 2012 жылы Ұлутасты теңіз құрылымында 920 шаршы км көлемінде 3Д сейсмикалық барлау жұмыстары аяқталды.

«Н» учаскесінде 3 ұңғыма бұрғыланды:

• 2010 жылы Ұлутасты теңіз құрылымында 2600 метр тереңдікке дейін R-1  барлау ұңғымасы,
• 2012 жылы Нұрсұлтан құрылымында 2894 метр тереңдікке дейін N-1 барлау ұңғымасы,
• 2014-2015 жылдары Ұлутасты теңіз құрылымында 1600 метр тереңдікке дейін AR-1  бағалау ұңғымасы бұрғыланды.

Жамбыл учаскесі Каспий теңізінің қазақстандық секторының солтүстік бөлігінде орналасқан.

Әкімшілік бөлу бойынша Жамбыл учаскесі Атырау облысының Исатай ауданында орналасқан.

Жұмыс жүретін аудандағы судың тереңдігі 4-5 м.

Мұнайгазқорының негізгі перспективалары юрской және төменгі борлы кешендердің терригендік шөгінділерімен байланысты.

2008 жылғы 21 сәуірде көмірсутек шикізатына барлау жүргізуге арналған келісімшартқа қол қойылды.

Жобаны іске асыру үшін «Жамбыл Петролеум» ЖШС операторлық компаниясы құрылды.

2009 жылы Жамбыл учаскесінде:

• 3 890 қума метр көлемінде гравимагнитометриялық зерттеулер және 1289,7 қума метр көлемінде 2Д сейсмикалық барлау жұмыстары жүргізілді.
• 2010 жылы 700 қума метр көлемінде 2Д сейсмикалық барлау жұмыстары жүргізілді.
• 2012 жылы Жамбыл учаскесінде геологиялық барлау жұмыстарын жүргізу үшін «Каспиан Эксплорер» теңіз бұрғылау қондырғысын салу аяқталды.
• Құрылыс үшін қазақстандық компания - «ЕрсайКаспианКонтракторс» ЖШС-тың өндірістік қуаттары пайдаланылды;
• 2013 жылы Жамбыл учаскесінің құрылымында барлау ұңғымасын бұрғылау нәтижелері бойынша мұнайдың бұрқақтық ағындары алынды.
• 2014 жылы Жетісу құрылымында барлау ұңғымасын бұрғылау нәтижелері бойынша мұнай мен газдың ағындары алынды.

«Жемчужины» жобасы  ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі, «ҚазМұнайТеңіз» ТМК ЖШС, «Оман Перлз Компани Лимитед» және «Шелл РД Оффшор Венчурс Лимитед» арасындағы 2005 жылғы 14 желтоқсанда жасалған №1920 ӨБК-ге сәйкес Каспий теңізінің Қазақстандық секторын игеру бағдарламасының шеңберінде іске асырылуда.

2005 ж. 14.12 №1920 ӨБК бойынша жобаның қатысушылары - «ҚазМұнайТеңіз» ТМК ЖШС – 25%, Шелл РД ОффшорВенчурс Лимитед – 55% (Нидерланд) және Оман Перлз Компани Лимитед – 20% (Оман Сұлтанаты).

2013 жылы 30 сәуірде ҚР Мұнай және газ министрлігіне Хазар кен орнындағы Коммерциялық табылым туралы Хабарлама ұсынылды.

Жоба бойынша орындалған (геологиялық барлау) жұмыстар:

• 3Д-сейсмикалық барлау жұмыстары жүргізілді.
• 2007 бастап 2013 жылдың арасында 4 барлау және 3 бағалау ұңғымасы бұрғыланды.

Ағымдағы жағдай:

 «Нарын» және «Тұлпар» құрылымдарын игерудің экономикалық тұрғыдан орынсыз болуына байланысты 2016 жылғы қаңтарда көрсетілген құрылымдарды ерікті түрде мемлекетке тапсыру жүзеге асырылды.

Қазіргі уақытта экономикалық шығындарды оңтайландыру мақсатында «Жемчужины» және Солтүстік Каспий жобаларының Әріптестері мен Операторлары «Хазар» және «Қаламқас-море» кен орындарын бірлесіп игеру бойынша жұмыс жүргізілуде.

«Исатай» учаскесі Каспий теңізінің қазақстандық секторының акваториясында Бозашы түбегінің жағалауынан солтүстікке қарай 45 км қашықтықта орналасқан. Исатай учаскесінде судың тереңдігі 4-8 м.

Борлы, юрский және триасты терригенді шөгінділер «Исатай» учаскесінің тұзүсті кешенінің шектерінде негізгі зерттеу объектілері болып табылады.

30.07.2014 ж. ҚР Мұнай және Газ министрлігі мен ҚМГ арасында жер қойнауын бірлесіп барлауға әрі өндіруге арналған құқықты ҚМГ-ға беру туралы шешімі бар тікелей келіссөздер хаттамасына қол қойылды.

05.02.2015 ж. ҚР Үкіметімен «Исатай» учаскесі үшін бірлескен барлауға әрі өндіруге келісімшарт жасасу туралы» қаулы қабылданды.

26.06.2015 ж. «Исатай» учаскесінде көмірсутек шикізатын бірлескен барлауға әрі өндіруге арналған келісімшарт жасасылды.

Хвалынское кен орны аумағы жағынан Каспий теңізінің қазақстандық секторының солтүстік акваториясына жатады, онда “ЛУКОЙЛ-Нижневолжскнефть” ААҚ-тың лицензиялы учаскесі орналасқан (22.01.03 ж ШКС № 11386  лицензиясы).

Ресей жағалауының ең жақын учаскесіне дейінгі қашықтық 100-120 км-ді құрайды.

Хвалынское кен орны ауданындағы теңіздің тереңдігі 25-30 м (шығыс бөлігінде 40 м дейін) құрайды.

Геологиялық барлау жұмыстарының нәтижелері бойынша төменгі борлы және жоғары юрской шөгінділеріндегі газ, конденсат және мұнай қорлары мемлекеттік теңгерімге қойылған.

Жер қойнауын пайдалануға егеменді құқықтарды жүзеге асыру мақсатында Каспий теңізінің солтүстік бөлігінің табанын межелеу туралы Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы арасындағы к1998 жылғы 6 шілдедегі Келісімге 2002 жылғы 13 мамырдағы хаттамаға сәйкес  көмірсутек ресурстарын игеру бірлесіп жүргізілетін болады. Осы құжатпен жоба бойынша жер қойнауын пайдалану Ресей Федерациясының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылатыны айқындалған.

Қазақстандық тараптың жобаға конкурссыз негізде қатысу құқығы бар. ҚР Үкіметінің 2002 жылғы 13 мамырдағы №637а қаулысына сәйкес «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ «Хвалынское» кен орны бойынша көмірсутек ресурстарын барлау әрі игеру бойынша уәкілетті қазақстандық ұйым болып тағайындалды.

2003 жылғы 18 сәуірде Тараптармен кен орнының мұнайгаз ресурстарын бірлесіп игеру қағидаттары туралы келісім жасасылды.

2005 жылғы 14 наурызда «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ пен «ЛУКОЙЛ» ПАО кен орнын игеру үшін «Каспийская нефтегазовая компания» ААҚ бірлескен кәсіпорнын құрды.

2009 жылғы мамырда Ресей Федерациясы Үкіметіне жер қойнауын пайдалану талаптарын әзірлеу бойынша ведомствоаралық комиссия (МВК) құру және өнімді бөлу туралы келісімнің жобасын дайындау туралы  , сондай-ақ «Хвалынское» кен орны бойынша СРП жасасу бойынша келіссөздерді бастау туралы өтініш жіберілді, аталған өтінішке СРП жобасы және СРП ТЭН қоса жіберілді.

2011 жылғы 10 маусымда Ресей Федерациясының Энергетика министрлігінің №158 бұйрығымен МВК құрылды.Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясының мемлекеттік органдары  арасында келіссөздер жалғасуда.

Шығыс Бектұрлы перспективті учаскесі  Қазақстан Республикасының Маңғыстау облысының Қарақия ауданының аумағында орналасқан.

Шығыс Бектұрлы учаскесі Өзен-Қарамандыбас, Жетібай, Бектұрлы, Шығыс Жетібай, Ақтас және т.б. тәрізді жұмыс істеп тұрған кен орындарына тікелей жақын орналасқан.

Учаскенің жалпы ауданы Асар және Шығыс Жетібай кен орындарының тау тарамдарын қоспағанда, 286,44  шаршы км-ді құрайды.

Геологиялық барлау жұмыстарының шеңберінде 3D сейсмикалық барлау жұмыстарын және іздестіру ұңғымаларын бұрғылау жұмыстарын орындау жоспарлануда.

Өлі Қолтық (Үстірт) учаскесінің аумағы Каспий теңізінің жағалау бөлігінің оңтүстік шығысында орналасқан және теңіз айдайтын сумен толатын сор Кайдак және Комсомолец шығанағының сағасын қамтиды. Құрғақта мұнайшылардың Қаражанбас (80 км) және Қаламқас (50 км) вахталық поселкелері ең жақын елдімекен болып табылады.

Өлі Қолтық (Үстірт) әкімшілік учаскесі Маңғыстау облысының аумағында орналасқан.

Солтүстік Үстіртте мұнайгазқорының негізгі перспективалары юрской және палеозойлық шөгінділерімен байланысты.

Іздестіру кезеңінде 2Д сейсмикалық барлау жұмыстарын жүргізу және екі іздестіру ұңғымаларын салу жоспарланып отыр.

«Орталық» кен орны Каспий теңізінің ресейлік секторында орналасқан.

Жұмыс жүргізілетін учаскедегі судың тереңдігі 350 метрден 500 метрге дейін.

Кен орны геологиялық барлау жұмыстарын жүргізу нәтижелері бойынша 2008 жылы ашылған.

2016 жылы «Орталық» кен орнының құрылымына түпкілікті барлау жүргізуге лицензия алынған.

Іздестіру-барлау ұңғымаларын салуға, сондай-ақ 2 (екі) іздестіру-барлау ұңғымаларын бұрғылауға арналған жобаларды әзірлеу әрі келісу бойынша жұмыстар кешенін орындау жоспарланып отыр.

Әкімшілік тұрғыдан жұмыстар ауданы Қазақстан Республикасы Маңғыстау облысы Қарақия ауданының Өзбекстанмен шектесетін ең шеткі оңтүстік шығыс бөлігінде орналасқан.

Самтыр келісімшарт аумағы Оңтүстік Үстірт аймағының мұнай және газдың жаңа кен орындарын іздестіру үшін перспективті зонасында орналасқан.

Юрской кешенінің (құрылымдардың ығысуы, палеоарналардың және т.б. болуы ) анағұрлым перспективті ішкі құрылымын зерделеу  мақсатында  келісімшарт учаскесінде шешу мүмкіндігі арттырылған МОГТ жаңа сейсмикалық барлау жұмыстарын жүргізу және 2 іздестіру ұңғымаларын бұрғылау қарастырылуда.

Қансу учаскесі Маңғышлақ түбегінің далалық бөлігінде орналасқан.

Солтүстік-батыста орналасқан Аққұдық поселкесі (70 км) және Жаңаөзен (170 км) елді-мекені жұмыс жүргізілетін ауданға ең жақын елді-мекен болып табылады, олармен көліктік байланыс даланың топырақ жолы арқылы жүзеге асырылады.

Қансу учаскесінде геологиялық барлау жұмыстарының негізгі мақсаты триасты шөгінділердің геологиялық құрылымын зерделеу және көмірсутекті шикізат кендерін іздестіру, Қансу кен орнында және Солтүстік Қансу учаскесінде бор мен ашық дөңестің өнімді горизонттарын түпкілікті барлау болып табылады.

2015 жылы көлемі 300 шаршы км 3D сейсмикалық барлау жұмыстары және көлемі 1000 қума км 2D сейсмикалық барлау жұмыстары жүргізілді.

Үш іздестіру ұңғымаларын бұрғылау жоспарланып отыр.