Күкіртсіздендірудің қосымша шаралары

ҚМГ қосымша күкіртсіздендіру шараларын іске асыру, оның ішінде электр жанармай құю станциялары бойынша пилоттық жобаларды іске қосу, көміртекті ұстау, сақтау және пайдалану (CCUS) технологияларын енгізу, орман-климаттық жобаларды іске асыру және т.б. бойынша жұмыс істейді.

Көміртекті ұстау, сақтау және пайдалану жобасы (CCUS)

ҚМГ СО₂ ұстау, сақтау және пайдалану (CCUS) және өндірілген мұнай қабаттарын мұнай беруді ұлғайту үшін айдау әлеуетін айқындау бойынша пилоттық жобаны іске асырумен айналысуда. 

ҚМГ ЕТҰ бойынша СО₂ шығарындыларының көздерін скринингтік талдау бойынша жұмыстар жүргізілді. СО₂ ұстау, пайдалану және сақтау технологиясы бойынша пилоттық жобаны іске асыруға жарамды шығарындылар көздерінің «негізгі топтары» айқындалды. 

Шығарылатын СО₂-ні айдау және сақтау мақсатында перспективалы тұзақтарды іздеу жүргізілді және аталған шығарындылар көздерінен 100 км радиуста ең көп шығарындылары бар өңірлер таңдалды. Барлық айқындалған перспективалық тұзақтар бойынша жақын арадағы шығарындылар көзін ескере отырып, сақтаудың ықтимал көлемі мен айдаудың болжамды максималды ұзақтығы айқындалды. СО₂-ні МАК арттыру мақсатында пайдалануға болатындықтан, қолайлы кен орындарының скринингі жүргізілді, игеру объектілері бойынша деректер базасы жиналды. Осы объектілер бойынша СО₂ айдауды ескере отырып, әзірлеудің болжамды көрсеткіштері есептелген. 

СО₂ көздерінен шығатын газдарды жинау және салқындату жүйесінің жабдықтары мен құбырларының жер үсті бөлігі бойынша шешімдерді, СО₂ ұстап қалуды, СО₂ құрғатуды және есепке алуды, компримирлеуді және тасымалдауды, сондай-ақ СО₂ айдау ұңғымаларына айдауды қамтитын жайластыру бойынша есептеулер мен жобалық шешімдер орындалды.

Сутегі энергетикасын дамыту

Сутегі энергетикасын дамыту жөніндегі жұмыс шеңберінде сутекті төмен көміртекті өндіру үшін ресурстық әлеуетті, құрылысқа инвестициялардың техникалық мүмкіндігін, коммерциялық және экономикалық орындылығын айқындау және бағалау үшін, сондай-ақ мұнай беруді қарқындату үшін кейіннен мұнай-газ кен орындарында көмірқышқыл газын айдай отырып, «көгілдір» сутекті өндіру мүмкіндіктерін айқындау үшін техникалық-экономикалық есептеу (ТЭЕ) орындалады. 

«Көгілдір» сутекті өндіру көмірсутектерді, атап айтқанда сутекті алу арқылы табиғи газды өңдеуді білдіреді және қазіргі уақытта мынадай үш тәсілмен жүзеге асырылып жатқан табиғи газды өңдеудің барлық ірі тоннаждық технологияларының негізі болып табылады: 

• бу конверсиясы (бу риформингі);
• көмірқышқыл газының конверсиясы (құрғақ риформинг); 
• парциалды тотығу (тотығу конверсиясы). 

Содан кейін көмірқышқыл газын ұстау және сақтау технологиялары қолданылады. 

Сутегі өндірісінде табиғи газды бумен конверсиялау технологиясында көмірқышқыл газын ұстау парниктік газдар шығарындыларын азайту талаптарына сәйкес келу үшін міндетті шарт болып табылады, бұл сутекті «көгілдір» етеді. Көмірқышқыл газын алу технологияларының ауқымы өте кең. 

Осылайша, көмірқышқыл газын ұстау, тасымалдау және сақтау технологияларымен байланысты «көгілдір» сутегі өндірісі жіктемеге сәйкестік үшін ажырамас болып табылады.

ҚМГ көмірсутек шикізатын өндіру операторы ретінде процестердің көміртекті қажетсіну талаптарына сәйкес көмірқышқыл газын алуды және көмуді қамтамасыз ете отырып, табиғи және/немесе ілеспе мұнай газын бумен риформингілеу немесе пиролиздеу әдісімен сутегін өндіру мүмкіндігіне ие.

Тұрақты авиациялық отын өндірісі (SAF) 

2023 жылғы қыркүйекте Air Astana-мен бірлесіп, Еуропалық қайта құру және даму банкінің қолдауымен экологиялық таза авиаотын (SAF) нарығын техникалық-экономикалық зерттеу және Қазақстан Республикасындағы өндіріс перспективалары бойынша жұмыстар басталды. Бүгінгі күні конкурста жеңіске жеткен және зерттеуді жүзеге асыратын ICF SH&E Limited авиация саласындағы жаһандық және жергілікті күкіртсіздендіру стратегияларын зерттеу нәтижелері бойынша нәтижелер ұсынды, сондай-ақ сұранысты талдау, SAF өндірісі үшін шикізаттың қолжетімділігін талдау, тұрақты авиакеросин өндірісінің қолданылатын технологияларына шолу сияқты SAF нарығын зерттеу нәтижелерін көрсетті. 

2023 жылғы 23-24 қарашада жүргізілген зерттеуге қатысушылардың жұмыс кездесуінің қорытындысы бойынша Қазақстан үшін неғұрлым перспективалы SAF өндіру технологиялары бірлесіп айқындалды. 

Зерттеудің келесі кезеңдерінде ҚМГ үшін SAF өндірісінің орындылығын айқындау мақсатында SAF өндірісінің таңдалған технологияларын неғұрлым егжей-тегжейлі зерделеу, сондай-ақ тұрақты авиаотын (SAF) өндіру үшін ҚР нормативтік-құқықтық базасын зерделеу жоспарлануда. ТЭБ нәтижелері 2024 жылдың бірінші жартыжылдығында ұсынылатын болады.

«Қазақстан Республикасында электромобильдер үшін зарядтау инфрақұрылымын дамыту»

2023 жылғы ақпанда Қазақстан Республикасының 2060 жылға дейінгі Төмен көміртекті даму стратегиясы қабылданды. Көлік секторын күкіртсіздендірудің перспективалы бағыттарының бірі электромобильдерді дамытуды көздейді. Бұдан басқа, «Самұрық-Қазына» АҚ Төмен көміртекті даму тұжырымдамасы шеңберінде барлық портфельдік компаниялардың алдына бензин көлігін біртіндеп электр көлігіне ауыстыру мақсаты қойылды. Үкімет климаттық мақсаттарға қол жеткізуге ықпал ететін корпоративтік сектордың бастамаларын қоса алғанда, ынтымақтастықтың барлық нысандарын құптайды, ҚМГ Қазақстанда электромобильдер үшін зарядтау инфрақұрылымын дамыту жобасын іске асыру мүмкіндігі қарастырылуда. 

Орман-климаттық офсеттік жобалар

Шығарындыларды өтеу және офсеттік бірліктерді алу тәсілдерінің бірі орман-климаттық жобаларды іске асыру болып табылады.

Шеврон компаниясымен жасалған меморандум бойынша ынтымақтастық бағыттарының бірі ретінде Павлодар облысында 2000 га алқапта орман-климаттық жобаны бірлесіп іске асыру айқындалды. 2023 жылы осы жоба бойынша зерттеудің алғашы кезеңі басталды, оның шеңберінде жұмыс жобасын әзірлеу, отырғызылған орманның СО₂ сіңіру көлемін есептеу, сондай-ақ Орман көміртекті офсеттік жоба тұжырымдамасын әзірлеу көзделеді.

МЕТАН МЕНЕДЖМЕНТІ

2023 жылғы желтоқсанда Климаттың өзгеруі жөніндегі Тараптар конференциясының (COP28) алаңында Қазақстан Жаһандық метан бастамасына (The Global Methane Pledge) қосылды.

Бастамаға қосылған қатысушылар 2030 жылға қарай жаһандық метан шығарындыларын 2020 жылғы деңгейден кемінде 30 %-ға азайту бойынша ұжымдық күш-жігерге үлес қосу үшін ерікті іс-қимыл жасауға міндеттенеді. Бұл қысқартудың ұлттық емес, жаһандық мақсаты.

Қазіргі уақытта бастамаға жаһандық антропогендік метан шығарындыларының 50 %-дан сәл астамын құрайтын 155 қатысушы ел қосылды.

ЖМБ орындау метан шығарындыларын 1,5°C траекториясына сәйкес деңгейге дейін азайтады және адам денсаулығы мен экожүйелер, азық-түлік қауіпсіздігі және біздің экономикамыз үшін айтарлықтай артықшылықтар береді. Ол 2050 жылға қарай жылынуды кем дегенде 0,2°C-қа төмендетіп, жыл сайын 26 миллион тонна егіннің жоғалуын, 255 мың мезгілсіз өлімді, демікпе салдарынан 775 мың ауруханаға жатқызуды және қатты ыстықтан 73 миллиард сағат жұмыс уақытын жоғалтуды болдырмайды.

2023 жылы ҚМГ метан менеджментін енгізу бойынша мынадай жұмыстар жүргізілді. 

БҰҰ-ның Климаттың өзгеруі жөніндегі конференциясы (COP28) аясында 2023 жылдың желтоқсанында ҚМГ UNEP-пен Өзара түсіністік туралы меморандумға қол қойды және UNEP және IMEO ұйымдастырған OGMP 2.0 (The Oil & Gas Methane Partnership) серіктестігіне қосылды. Осылайша, ҚМГ OGMP 2.0 бастамасына қосылған алғашқы қазақстандық ұлттық компания болды. 

Бастамаға қосылу Компания үшін метанның жылыстауын басқару мен қысқартуда құрылған менеджменті бар халықаралық компаниялармен тәжірибе алмасу, метан шығарындыларын түгендеу және есептеу мәселелерінде әдіснамалық көмек, метанның жылыстауын қысқарту жөніндегі техникалық шешімдерді іріктеу, инвесторлар үшін Компанияның рейтингін арттыру, оның ішінде CDP халықаралық климаттық сауалнаманы тапсыру кезінде мүмкіндіктер береді.

COP28 алаңдарында метан шығарындыларын азайту және салдарын жұмсарту мақсатында Компания USAID (PCA) қаржыландыратын «Орталық Азия энергетикасы» жобасын іске асыратын Tetra Tech ES, Inc корпорациясымен Ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды. 

USAID метан шығарындыларын бағалауға және азайтуға, экологиялық тұрақтылықты арттыруға және бизнесті жүргізудің жауапты әдістерін ілгерілетуге көмек көрсетеді, бұл Қазақстан Үкіметінің 2060 жылға қарай ұлттық климаттық жоспар шеңберінде көміртегі бейтараптығына қол жеткізу жөніндегі ұлттық мақсаттарына сәйкес келеді.

ҚМГ 2023 жылғы желтоқсанда Baker Hughes Services Kazakhstan LLP компаниясымен төмен көміртекті жобаларды іске асыру, оның ішінде метанның жылыстауын мониторингілеу және жою, алауларда күнделікті күйдіруді қысқарту жобаларын іске асыру мәселелері бойынша ынтымақтастық жөнінде келісімге қол қойылды.

Carbon Limits компаниясымен Ынтымақтастық және өзара түсіністік жөніндегі қол қойылған меморандум шеңберінде 2023 жылғы қыркүйекте ҚМГ компаниялар тобының мамандары үшін метан шығарындыларын басқару мәселелері бойынша, оның ішінде метан шығарындыларын сандық бағалау, газды кәдеге жарату және жылыстаудың негізгі көздерін айқындау, сондай-ақ оларды жою тәсілдері бойынша семинар өткізілді.

Бұдан басқа, 2024 жылдың бірінші тоқсанында ҚМГ өндірістік объектілерінің екеуінде LDAR өткізу технологиялары мен рәсімдерінің жүйесі көрсетілді.