ESG тәуекелдерін басқару
Компанияда бизнесті жүргізудің және Компанияны басқарудың негізгі үдерістеріне интеграцияланған және ҚМГ құнының өсуі, оның табыстылығы мен тәуекелдері арасындағы оңтайлы теңгерімге қол жеткізуге бағытталған тәуекелдерді басқарудың корпоративтік жүйесі (ТБКЖ) енгізілді және тиімді жұмыс істейді. Компаниядағы тәуекелдерді басқару стратегиялық және операциялық мақсаттарға қол жеткізуге әсер ететін қауіпті оқиғаларды болдырмауға және олардың пайда болу әсерін шектеуге мүмкіндік береді.
ТБКЖ ҚМГ корпоративтік басқару жүйесінің негізгі құрамдас бөлігі болып табылады, оның барлық басқару деңгейлерінде тәуекелдерді басқарудың тік процесі құрылған және барлық елеулі тәуекелдерді уақтылы сәйкестендіруге, бағалауға және мониторингілеуге, сондай-ақ тәуекелдер деңгейін төмендету бойынша уақтылы және барабар шаралар қабылдауға бағытталған.
Директорлар кеңесі Директорлар кеңесінің Аудит жөніндегі комитетінің қолдауымен Компанияның стратегиялық мақсаттарына сәйкестік кепілдігін, Компанияның негізгі тәуекелдерін уақтылы сәйкестендіруді, оларды бағалау мен басқару әдістерін қамтамасыз ету үшін тәуекелдерді басқаруды дамытудың негізгі векторын айқындайды, сондай-ақ тәуекелдерді басқару жүйесінің тиімділігі жөніндегі есептерді қарайды.
Басқарма ТБКЖ ұйымдастыру мен оның тиімді жұмыс істеуіне, Қорға, Аудит жөніндегі комитетке және Директорлар кеңесіне тәуекелдер бойынша тоқсан сайынғы есептерді уақтылы ұсынуға, ТБКЖ саясатының іске асырылуын қамтамасыз етуге, Компанияның тәуекелдерді басқару саласындағы ішкі нормативтік құжаттарды жетілдіруге және тәуекелдерді басқару бойынша қажетті шараларды қабылдауға жауапты болады. Басқарма жанынан Тәуекелдер жөніндегі комитет жұмыс істейді, ол тұрақты жұмыс істейтін консультативтік-кеңесші орган болып табылады және ҚМГ компаниялар тобының тәуекелдерді басқару мәселелерін алдын ала қарау және олар бойынша ҚМГ Басқармасына шешімдер қабылдау үшін ұсынымдар дайындау үшін құрылған. Комитет Компанияның тәуекелдерін және оларды басқару жөніндегі шаралардың тиімділігін, тәуекелдерді басқару жөніндегі әдіснамалық құжаттарды, тәуекелдерді басқару саясатын, рәсімдерін және құрылымын дамыту жөніндегі ұсыныстарды; тәуекелдерді басқарудың жаңа тәсілдерін, ТБКЖ жетілдіру жөніндегі жұмыс жоспарларын қарайды.
ҚМГ-дағы үш қорғаныш желісінің тұжырымдамасына сәйкес бірінші қорғаныш желісі (бизнес-функциялар) – құрылымдық бөлімшелердің басшылары мен қызметкерлері – тәуекелдерді өз деңгейінде бағалауға және басқаруға, сондай-ақ ішкі бақылаудың тиімді жүйесін қамтамасыз етуге жауапты болады; екінші қорғаныш желісі (мониторинг функциялары) – құрылымдық бөлімшелердің басшылары мен қызметкерлері – тәуекелдерді басқарудың, ішкі бақылаудың, заңнаманың, ішкі құжаттардың сақталуының тиімді практикасын енгізуді қамтамасыз ету мен қадағалау және ҚМГ қызметкерлері тарапынан жосықсыз әрекеттер фактілерін тергеу; үшінші қорғаныш желісі (тәуелсіз функция) – Ішкі аудит қызметі – ҚМГ Директорлар кеңесі мен Басқармасына бірінші және екінші қорғаныш желілерінің басқару жүйелері мен жұмысының тиімділігі туралы растауды ұсынады.
ҚМГ компаниялар тобының қызметіне тән басталуы жоспарланған мақсаттарға қол жеткізу және қойылған міндеттерді іске асыру қабілетіне теріс әсер етуі мүмкін тәуекелдерді/тәуекел факторларын сәйкестендіруді, оларды басқару жөніндегі іс-шаралар жоспарын бағалау мен әзірлеуді барлық басқару деңгейлерінде тәуекел/тәуекел факторларының иелері жүзеге асырады. 2023 жылы Компания тәуекелдердің шоғырландырылған тіркелімін, оның ішінде ҚМГ компаниялар тобының орнықты дамуына әсер ететін тәуекелдерді өзектендірді.
Негізгі ESG тәуекелдері және тәуекелдерді басқару және азайту үшін қабылданатын шаралар
Тренд (бір жыл ішінде) |
Тәуекел мен ықтимал салдардың сипаттамасы |
Тәуекелді азайту және тәуекелді басқару үшін қабылданатын шаралар |
Экологиялық аспектілер |
||
Климаттық қауіптер және төмен көміртекті даму Компания өз қызметінде энергияға ауысу мен климаттың өзгеруіне байланысты тәуекелдерге тап болады, олар мынадай қауіп факторларын қамтиды:
Әсері: Бұл тәуекелдер Компанияның қазба отындарының ірі өндірушісі және парниктік газдар эмитенті ретіндегі қызметіне шығындардың өсуі, кірістіліктің төмендеуі және одан әрі даму мүмкіндіктерін шектеу түрінде теріс әсер етуі мүмкін. Жекелеген контрагент елдерде жаңартылатын көздерден энергия өндіру көлемінің өсуін күтуге болады, бұл Компания жеткізетін өнімді тұтынудың төмендеуіне әкелуі мүмкін. |
Климаттың өзгеруіне және оның салдарына байланысты тәуекелді азайту шеңберінде ҚМГ компаниялар тобында мынадай іс-шаралар жүзеге асырылады және іске асырылған:
|
|
Экологияға теріс әсер ету қаупі Компанияның қоршаған ортаға қолайсыз экологиялық әсер ету қаупіне және экологиялық заңнама талаптарын сақтамағаны үшін міндеттемелерді қатаңдату қаупіне ұшырау мүмкіндігі бар. Әсері: Экологиялық тәуекелдің іске асуы айыппұлдар, нормативтен тыс төлемдер, қоршаған ортаны қалпына келтіру шығындары түріндегі қаржылық шығындарға, сондай-ақ заңды жауапкершілікке және әлеуметтік-экологиялық шиеленісті арттыруға әкелуі мүмкін. |
Қоршаған ортаны қорғау саласында Компания үшін басым бағыттар мыналар болып табылады:
Қоршаған ортаға қолайсыз экологиялық әсер ету қаупін азайту үшін Компания мыналарды жүзеге асырады:
|
|
Теңіз операцияларын жүргізу кезіндегі мұнайдың төгілу қаупі Технологиялық режимнің бұзылуы, құбырлардағы авариялар, өндірістік және технологиялық жабдықтардың штаттан тыс жұмысы, барлау және бағалау ұңғымаларын бұрғылау кезіндегі газ-мұнай көріністері, сондай-ақ Каспий теңізі экожүйесінің тұйықталуы, таяз су, кен орнындағы қалыптан тыс жоғары қабат қысымы, күкіртсутегінің жоғары болуы және жер бетінің маусымдық қатуы мұнай төгілуіне әкелуі мүмкін. Әсері: Бұл факторлар қоршаған ортаға айтарлықтай зиян келтіруі, өндіріс процесін тоқтатуы және авариялар мен авариялардың салдарын жоюға арналған қаржылық шығындарға әкелуі мүмкін. |
Мұнай төгілу қаупін азайту мақсатында Компания мынадай іс-шараларды жүргізеді:
|
|
Өндірістік объектілердегі авариялық жағдайлардың, техногендік апаттардың қаупі Компанияның өндірістік қызметінің әлеуетті қаупі бар. Авариялық және штаттан тыс жағдайлар, өндірістік объектілердегі техногендік апаттар нәтижесінде мүлікке, үшінші тұлғаларға және қоршаған ортаға зиян келтіру қаупі бар. Есепті кезеңде «Ембімұнайгаз» АҚ Мұнай-газ өндіру басқармасында апат тіркелді: 2023 жылғы 16 қарашада бұрғылау процесінде ұңғымадан өзек алу кезінде газ-мұнай-су белгілері (ГМСБ) орын алды. Зардап шеккендер жоқ. Әсері: Өндірістегі апаттар мынадай салдарға әкелуі мүмкін:
|
Ұңғымаларды бұрғылау жұмыстарын жүргізу кезінде оқыс оқиғаларды болдырмау мақсатында мынадай алдын алу шаралары қабылданады:
Өндірістік тәуекелдерді азайту мақсатында Компания:
Жыл сайын сақтандыру жағдайының басталуы нәтижесінде мүлікті залалдан (кездейсоқ жойылу, жоғалту немесе бүліну қаупінен) ерікті сақтандыру шарттары жасалады. |
|
Әлеуметтік аспект |
||
Өндірістік жарақат алу қаупі Қызметкерлердің еңбекті қорғау саласында белгіленген ережелерді сақтамауы, өндірістік тәртіпті бұзу қызметкерлердің өміріне қауіп төндірудің және денсаулығына зиян келтірудің көзі болып табылады. 2023 жылдың қорытындысы бойынша ҚМГ компаниялар тобының 29 қызметкері зардап шекті, 2022 жылмен салыстырғанда 19 %-ға төмендеу байқалады. 2023 жылы мердігер ұйымдардың қатысуымен еңбек ету қабілетінен айыратын жазатайым оқиғалардың ұлғаюына байланысты ӨҚ, ЕҚОҚ саласындағы тәуекелдерді азайтуға бағытталған мердігер ұйымдармен өзара іс-қимыл процестерін жақсарту бойынша шаралар қабылдануда. Әсері: Қауіпсіздік және еңбекті қорғау ережелерін бұзу денсаулыққа зиян келтіруге, сондай-ақ өндірістің бұзылуына, қаржылық шығындарға және Компанияның іскерлік беделіне нұқсан келтіруге әкелуі мүмкін. Қосымша ақпарат – «Денсаулық сақтау, өнеркәсіптік қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау» бөлімінде. |
Өндірістегі жазатайым оқиғаларды болдырмау мақсатында Компания мыналарды қамтамасыз ететін ұйымдастыру-техникалық іс-шараларды жүргізеді:
|
|
Пандемия қаупі Жаңа вирустардың/штамдардың пайда болуы жұмысшылардың денсаулығына қауіп төндіреді. Қазақстан Республикасында коронавирустық инфекциямен (КВИ) сырқаттанушылық бойынша эпидемиологиялық жағдай салыстырмалы түрде қолайлы, ауруға шалдығушылық деңгейі төмендегені байқалды. 2023 жылдың мамырында Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы COVID-19 үшін «Халықаралық маңызы бар денсаулық сақтау саласындағы төтенше жағдай» мәртебесін алып тастады. Алайда, бұл вирус қауіп төндірмейді дегенді білдірмейді. Әсері:
|
Ағымдағы эпидемиологиялық жағдайға және нақты өңірдегі эпидемиологиялық тәуекел аймағына байланысты корпоративтік орталық пен ЕТҰ-да бас мемлекеттік санитариялық дәрігерлердің қолданыстағы қаулыларының талаптары мен ұсынымдары орындалады. Жаңа штамдардың таралуына байланысты жағдай нашарлаған жағдайда, ҚМГ және оның ЕТҰ қызметінің әзірлігі мен үздіксіздігін қамтамасыз ету үшін бекітілген алгоритмдерге сәйкес іс-шаралар кешені іске асырылуда. |
|
Терроризм қаупі м Әсері: Компания – Компания активтеріне қатысты террористік актілер мен басқа да қылмыстық әсерлер жасау ықтималдығы бар бірқатар елде қызмет атқарады. Есепті кезеңде ҚМГ компаниялар тобында осы тәуекелдің іске асу фактілері анықталған жоқ. |
Компанияда алдын алу шараларының кешені іске асырылады, оның ішінде:
|
|
Қатысу аймақтарындағы әлеуметтік жағдай Компанияда рұқсат етілмеген ереуілдер қаупі бар. Әсері: Компанияның беделіне теріс әсер, өндірістік қызметтің бұзылуына және операциялық шығындардың жоғарылауына, сондай-ақ күрделі шығындар мен жобалар кестесіне әсер. Шикізат тауарларына бағаның өсуі, ел ішіндегі инфляцияның неғұрлым жоғары деңгейі немесе теңгенің әлсіреуі еңбекақы мөлшерінің өзгеруіне қатысты келіссөздерге әсер етуі мүмкін. 2023 жылы мердігерлік ұйымдардың қызметкерлері мен ЕТҰ-ның кейбір қызметкерлері арасында бірқатар рұқсат етілмеген ереуілдер болды. Кәсіподақ комитеттерінің жетекшілерімен келіссөздер және еңбек ұжымдарымен кездесулер, сондай-ақ Компания қызметкерлері мен мердігерлер арасындағы жалақы алшақтығын азайту шаралары жүргізілді. 2023 жылдың қорытындысы бойынша Маңғыстау облысы бойынша ҚМГ ЕТҰ мен олардың мердігерлік ұйымдарында ереуілдер саны 59 %-ға төмендеді (2023 жылы 9 ереуіл болды, ал 2022 жылы – 22) |
Әлеуметтік тәуекелдерді төмендету үшін Компанияда мынадай іс-шаралар жүзеге асырылады:
|
|
Корпоративтік басқару аспектілері |
||
Комплаенс-тәуекелдер Жеке пайда мен мүліктік мүдделерді, оның ішінде оларды үшінші тұлғалар үшін алуға бағытталған сыбайлас жемқорлық сипатындағы қасақана іс-әрекеттер. Сыбайлас жемқорлық әрекеттерінің кез келген фактілері қаржылық залалдың мөлшеріне қарамастан Компания қызметіне мүлдем жат әрекет болып табылады. Әсері: Қаржылық шығындар, беделге нұқсан. |
Компания ішкі бақылау жүйелерін енгізу және күшейту, үшінші тұлғалар тарапынан да, Компания қызметкерлері тарапынан да заңсыз және жосықсыз әрекеттердің алдын алудың бірыңғай саясатын белгілеу, қызметкерлер тарапынан құқыққа қайшы және жосықсыз әрекеттер жасау фактілері бойынша ішкі тергеулер жүргізу тәртібін белгілеу жөнінде дәйекті жұмыс жүргізеді. Компанияда жетекші әлемдік тәжірибелер, сондай-ақ мыналар бойынша міндеттемелер ескеріле отырып, саясаттар мен стандарттар қолданылады:
|

Sustainalytics агенттігі «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ экология, әлеуметтік саясат және корпоративтік басқару (ESG) саласындағы қызметінің тиімділігіне жыл сайынғы кешенді зерттеу жүргізді.
ҚМГ ESG-тәуекелдерін басқаруды Рейтингтік агенттік 32,3 балл деңгейінде бағалады, бұрын рейтинг 28,5 балды құраған болатын.
Салыстырмалы рейтингте ҚМГ 18-ші орыннан Sustainalytics агенттігі бағалаған 315 әлемдік мұнай-газ компаниясы арасында 40-шы орынға көшті.
Сарапшылардың пікірінше, ESG-тәуекелдерге ұшырау рейтингінің жоғары мәні сала бойынша орташа мәндерге, яғни мұнай-газ саласына тән тәуекелдерге сәйкес келеді. Алынған бағалау Компанияның шығарындылар мен қалдықтар көлеміне, өндірістік қауіпсіздік көрсеткіштеріне және корпоративтік басқару мәселелеріне қатысты ESG тәуекелдерін көрсетеді.
Бұл ретте ҚМГ сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша тәуекелдерді басқару бойынша оң сараптамалық баға алды, адами капитал мәселелері бойынша тәуекелдерді басқару деңгейін арттырды, сондай-ақ ресурстарды пайдалану, биоәртүрлілік және іскерлік әдеп мәселелері бойынша тәуекелдерді басқарудың тұрақты деңгейін сақтап қалды.
ҚМГ ESG-аспектілері бойынша шаралар мен жұмыстарды күшейтудің маңыздылығын түсінеді. ҚМГ үшін негізгі ESG-сын-қатерлер – шығарындыларды, қалдықтарды азайту, төмен көміртекті даму бағдарламасын іске асыруды жалғастыру, еңбекті қорғау мен қызметкерлердің қауіпсіздігіне қатысты жұмысты күшейту, сондай-ақ озық халықаралық тәжірибелер деңгейінде корпоративтік басқару жүйесін қолдау болып табылады.
Sustainalytics компанияларға ESG рейтингін беру кезінде олардың экология, әлеуметтік жауапкершілік және басқару тәуекелдерін және бәсекелестермен салыстырғанда осы тәуекелдерді басқару мүмкіндігін бағалайды. Sustainalytics рейтингі туралы толық ақпаратты мына сілтеме арқылы алуға болады:
https://www.sustainalytics.com/esg-rating/national-company-kazmunaygas-jsc/1028382256.
![]()
«Sustainalytics» халықаралық рейтингтік агенттігі (Амстердам, Нидерланды)
Sustainalytics компаниясы ы – бұл экологиялық, әлеуметтік және корпоративтік басқару саласындағы жетекші тәуелсіз зерттеу компаниясы, бүкіл әлемдегі инвесторларға жауапты инвестициялық стратегияларды әзірлеуге және енгізуге көмектесетін рейтингтік және аналитикалық компания.
Анықтама ретінде:
ESG-рейтинг (Environmental, Social and Governance) – бизнестің экологиялық және әлеуметтік тәуекелдерін, сондай-ақ компаниядағы корпоративтік басқару тәуекелдерін бағалау.
ESG рейтингі инвестициялық шешімдер қабылдау кезінде инвесторлар үшін стратегиялық құрал болып табылады және компанияның ұзақ мерзімді орнықтылығын айқындау үшін тәуекелдер мен мүмкіндіктерді анықтауға көмектеседі.